Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου (Αποσπάσματα εκ της Ομιλίας ΛΗ´)
«Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε· Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε. Ἄσατε τῷ Κυρίῳ πάσα η γή…». Ο Χριστός γεννιέται, δοξάσατε. Ο Χριστός απὸ τον ουρανὸ, συναντήστε (τον). Ο Χριστός επάνω στη γη, υψωθείτε. Τραγουδήστε για τον Κύριο όλη η γη και για να πω και τα δυὸ μαζί: Να ευφρανθούν οι ουρανοὶ και να αγαλλιάσει η γη για τον επουράνιο, έπειτα επίγειο.
Και εγὼ θα φωνάξω τη δύναμη (σημασία) της ημέρας: Ο άσαρκος σαρκώνεται. Ο Λόγος γίνεται υλικός. Ο αόρατος οράται. Ο αναφὴς ψηλαφιέται. Ο άχρονος αρχίζει, «Ἰησοῦς Χριστὸς χθὲς καὶ σήμερον ὁ αὐτὸς καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας» (Ἑβρ. 13, 8).
Ένα (πρόσωπο) απὸ δυὸ αντίθετα (φύσεις), σάρκα (ανθρώπινη φύση) και Πνεύμα (θεία φύση). Απὸ τις οποίες η μιὰ (η θεία) εθέωσε, και η άλλη (η ανθρώπινη) εθεώθηκε. Ω, της καινούριας μίξεως. Ω, της παραδόξου συνθέσεως.
Ο Ων δημιουργείται και ο άκτιστος κτίζεται και ο αχώρητος χωρείται διὰ μέσου νοερής ψυχής που μεσιτεύει στη Θεότητα και (δια μέσου) της υλικότητας της σάρκας. Και ο πλουτίζων πτωχεύει. Επειδὴ πτωχεύει (λαμβάνοντας) τη δική μου σάρκα, για να πλουτήσω εγὼ απὸ την δική του θεότητα. Και ο πλήρης αδειάζει, επειδὴ αδειάζει απὸ τη δόξα του για λίγο, για να μεταλάβω εγὼ απὸ την πληρότητά του. Ποιὸς ο πλούτος της αγαθότητας; Τι είναι αυτο το μυστήριο (που έγινε) για μένα; Μετάλαβα την εικόνα (του) και δεν την εφύλαξα. Μεταλαμβάνει τη δική μου σάρκα, και για να σώσει την εικόνα και για να αθανατήσει την σάρκα. Δεύτερη πραγματοποιεί κοινωνία, πολὺ παραδοξότερη της πρώτης (της δημιουργίας). Τότε μετέδωσε το καλύτερο (την εικόνα του), ενώ τώρα μεταλαμβάνει το χειρότερο (τη σάρκα μου). Αυτο είναι απὸ το προηγούμενο θεοπρεπέστερο. Αυτο είναι σὲ όσους έχουν νου υψηλότερο.
«Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε· Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε. Ἄσατε τῷ Κυρίῳ πάσα η γή…». Μ᾿ ένα λόγο: Ας ευφραίνωνται οι ουρανοὶ και ας αγάλλεται η γη για τον επουράνιο, που κατόπιν έγινε επίγειος. Ο Χριστός παρουσιάζεται με ανθρώπινο σώμα, αγαλλιάσθε με τρόμο και χαρά. Με τρόμο για την ενοχὴ της αμαρτίας και με χαρὰ για την ελπίδα της σωτηρίας…
Πάλι διαλύεται το σκοτάδι, πάλι υπάρχει το φως. Πάλι τιμωρείται με σκοτάδι η Αίγυπτος και πάλι ο ισραηλιτικὸς λαὸς φωτίζεται με τον πύρινο στύλο. Ο λαὸς που καθόταν στο σκοτάδι της αγνοίας, ας δει το μεγάλο φως της θεογνωσίας. «Τα αρχαία παρήλθεν, ιδοὺ γέγονε τα πάντα καινά». Το νεκρὸ γράμμα υποχωρεί. Το πνεύμα επικρατεί. Οι σκιὲς του νόμου περνούν. Η αλήθεια θριαμβεύει. Ο Μελχισεδέκ, που ήταν ένας τύπος, τώρα δείχνει ποιὸν προεσήμαινε, δηλαδὴ τον Χριστό. Αυτός, που ως Θεὸς δεν έχει μητέρα, γεννιέται χωρὶς πατέρα. Γιατί στον Δημιουργό της φύσεως δεν ισχύουν οι φυσικοὶ νόμοι. Όλα τα έθνη χειροκροτήστε, γιατί «παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὠμοῦ αὐτοῦ καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς ἄγγελος». Ας φωνάζη δυνατά ο Ιωάννης Βαπτιστής: «Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου». Και εγὼ θα φωνάζω τη δύναμη και τη σημασία της μεγάλης αυτής ημέρας (των Χριστουγέννων).
Αυτός που είναι άναρχος και αιώνιος, τώρα λαμβάνει αρχή. Αυτός που είναι αυθύπαρκτος, δημιουργείται. Αυτός που είναι άπειρος, χωρείται στην περιορισμένη ανθρώπινη φύση. Αυτός που πλουτίζει με τα αγαθά Του τον κόσμο, γίνεται φτωχὸς, παίρνοντας ανθρώπινο σώμα, για να πλουτίσω εγὼ με την θεότητά Του. Ποιὸς μπορεί να παραστήσει πόσος είναι ο πλούτος της αγαθότητός Του; Γι᾿ αυτό και συ μαζὶ με τον αστέρα τρέξε και μαζὶ με τους Μάγους φέρε Του για δώρα, χρυσὸ και λιβάνι και σμύρνα. Τίμησέ Τον ως Βασιλέα και Θεὸ και ως Λυτρωτή, που νεκρώθηκε για σένα. Μαζὶ με τους ποιμένες δόξασέ Τον, με τους αγγέλους ύμνησέ Τον, με τους αρχαγγέλους σκίρτησε απὸ χαρά. Ας είναι κοινὴ η πανήγυρις των ουρανίων και των επιγείων δυνάμεων…
