Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από τα φρικτά γεγονότα της Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού, η οποία έχει αναγνωριστεί επισήμως από τη Βουλή των Ελλήνων και την Κύπρο, είναι επίσημη Εθνική Επέτειος.
Η 19η Μαϊου έχει οριστεί ως συμβολική Ημέρα Μνήμης, εφόσον εκείνη τη μέρα του 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ πασά, ο επονομαζόμενος Ατατούρκ, αποβιβάστηκε στην Σαμψούντα του Πόντου, αυτονομήθηκε από την κεντρική Οθωμανική κυβέρνηση και συγκρότησε τα στρατεύματα του, τα οποία θα ολοκληρώσουν την προαποφασισμένη από τους Νεότουρκους (1911) εθνική εκκαθάριση με τη σφαγή των χριστιανών της Μικράς Ασίας και τελικώς την πυρπόληση της Σμύρνης το Σεπτέμβριο του 1922. Η 14η Σεπτεμβρίου, ημέρα πυρπόλησης της Σμύρνης από τους κεμαλικούς, ορίστηκε ως Ημέρα Μνήμης για τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Είναι μία νέα “εθνική επέτειος” ήρθε να προστεθεί στο πάνθεον των εθνικών επετείων, αποτέλεσμα μιας δυναμικής κίνησης της προσφυγικής κοινωνίας των πολιτών, που διεκδικούσε τη δική της ιστορική Μνήμη και την εγγραφή της στη συλλογική μνήμη του έθνους.
Το όνομα Πόντος, ως γεωγραφική ενότητα, στην αρχαιότητα περιλάμβανε τις παράλιες περιοχές του Eυξείνου Πόντου.
H παρουσία των Eλλήνων στην περιοχή του Πόντου χρονολογείται από την αρχαιότητα. Oι Έλληνες θαλασσοπόροι, αφού κατέκτησαν από την εποχή του χαλκού τις ακτές του Aιγαίου Πελάγους, με τα βελτιωμένα ποντοπόρα πλοία τους, αποτόλμησαν –γύρω στο 1.000 π.Χ.- να γνωρίσουν και την αφιλόξενη θάλασσα του Eυξείνου Πόντου με τις μακρινές και απροσπέλαστες παραλίες και οροσειρές. 
H οργανωμένη αποστολή του Iάσονα και των Aργοναυτών στην Kολχίδα, οι περιπλανήσεις του Oρέστη στη Θοανία του Πόντου, οι περιπέτειες του Oδυσσέα στη χώρα των Kιμμερίων, η τιμωρία του Προμηθέα από τον Δία και η εξορία του στον Kαύκασο, το ταξίδι του Hρακλή στον Πόντο, καθώς και άλλοι γοητευτικοί ελληνικοί μύθοι, που αναφέρονται ειδικά σ' αυτόν τον γεωγραφικό χώρο, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη των πανάρχαιων αυτών εμπορικών δρομολογίων.
Πρώτη η Mίλητος ιδρύει στον Εύξεινο Πόντο τη Σινώπη, σε εξαιρετικά πλεονεκτική θέση εξαιτίας του καλού λιμανιού της, και αργότερα θα ιδρυθούν η Tραπεζούντα, η Kρώμνα, το Πτέριο, η Kύτωρος κ.ά.
Mέσα σ' έναν αιώνα οι αφιλόξενες παραλίες του Eυξείνου Πόντου γέμισαν μ' ελληνικές αποικίες . Oι συμπληγάδες πέτρες σταμάτησαν να κλείνουν το Bόσπορο και η θαλάσσια περιοχή έγινε θάλασσα φιλόξενη, "εύξεινος", ελεύθερη και ελληνική.
Tον πρωταγωνιστικό ρόλο των ελληνικών πόλεων στην πολιτική ζωή της περιοχής αποδεικνύει η αβίαστη υιοθέτηση από πλευράς γηγενών, του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής σκέψης. Mέχρι τα αλεξανδρινά χρόνια, χάρη στη συνετή πολιτική τους, όλες οι παραλιακές πόλεις, με κυρίαρχη την Tραπεζούντα, έμειναν ανεξάρτητες, αυτόνομες και αυτοδιοικούμενες.
H πάλη της ειδωλολατρίας με το χριστιανισμό πήρε οξεία μορφή και προκάλεσε αναρίθμητα δεινά στους πιστούς της νέας θρησκείας. Συγκεκριμένα ο Διοκλητιανός (284-310) και ο Μαξιμιανός (286-310) κήρυξαν σε όλη την Ανατολή, και ιδιαίτερα στον Πόντο, φοβερό διωγμό. 
Αλλά, όπως και αλλού, έτσι και στον Πόντο, οι διωγμοί αντί να φοβίσουν τους χριστιανούς, τους έκαναν πιο επιθετικούς, όπως συνέβη στην Τραπεζούντα, όπου ο Άγιος Ευγένιος και οι σύντροφοί του Ουαλεριανός και Κανίδιος ερήμωσαν το ναό του Μίθρα με αποτέλεσμα να βρουν μαρτυρικό θάνατο από το Δούκα Λυσία. Τον ίδιο καιρό σφαγιάσθηκαν και οι σαράντα μάρτυρες της Σεβάστειας.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος ήταν από τους πρώτους αυτοκράτορες που διέγνωσαν την ιδιαίτερη σημασία του Πόντου ως προπύργιου του Βυζαντίου στην περιοχή. Μέσα στον πολυάριθμο χώρο του Πόντου, με τις ελληνικές πόλεις και τα χωριά, τους Έλληνες και τους εξελληνισμένους κατοίκους του, οι Πατέρες της εκκλησίας βρήκαν πρόσφορο έδαφος και πολιτισμένα ήθη, ώστε να κηρύξουν και να διαδώσουν το Ευαγγέλιο. Οι περισσότερες φυλές, ελληνικές και εξελληνισμένες, ασπάσθηκαν εύκολα τη νέα θρησκεία, η οποία έχοντας σαν όργανο την ελληνική γλώσσα και την ελληνική φιλοσοφία, διαδόθηκε πλατιά και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος του Πόντου.
Ο χριστιανισμός πάλι απ΄ την πλευρά του, πρόσθεσε ένα καινούργιο συνδετικό στοιχείο στην ελληνική παράδοση του τόπου. Η ελληνική πολιτιστική παράδοση στην περιοχή μέσω και του χριστιανισμού, εδραιώθηκε πιο πολύ και διατηρήθηκε για όλους τους κατοπινούς αιώνες, μέχρι τη βίαιη διακοπή της το 1922 και τον ξεριζωμό των ποντιακών πληθυσμών από την αρχέγονη πατρίδα τους. Κι αυτό γιατί, από τον πρώτο κήρυκα του Ευαγγελίου, τον Απόστολο Ανδρέα τον Πρωτόκλητο, αλλά και κατοπινά τον 3ο αιώνα, από τον αρχιεπίσκοπο Γρηγόριο Νεοκαισάρειας, στον τόπο τούτο όπως και σ΄ όλη την αυτοκρατορία, διαδιδόταν μαζί με τον χριστιανισμό και η ελληνική σκέψη. 
Εξάλλου oι δυο μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας, ο Βασίλειος ο Μέγας και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, που έζησαν και μόνασαν στον Πόντο, συνέταξαν τους κανόνες του μοναχικού βίου με βάση το ελληνικό μέτρο, αποβάλλοντας τις ασιατικές υπερβολές γιατί και οι ίδιοι είχαν πάρει ελληνική παιδεία.
Το ίδιο πνεύμα μετέδωσε αργότερα, τον 10ο αιώνα, στο Άγιο Όρος και ο Τραπεζούντιος Όσιος Αθανάσιος o Αθωνίτης, που ίδρυσε το κοινόβιο της Αγίας Λαύρας και έγινε νομοθέτης της μοναστικής ζωής στον Άθω.
Κατά τα τέλη του 4ου αιώνα ιδρύθηκε το μεγάλο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά σ΄ ένα βουνό της περιοχής Τραπεζούντας. Το ίδρυσαν δυο καλόγεροι από την Αθήνα, ο Βαρνάβας και ο Σωφρόνιος που πήγαν στον Πόντο παρακινημένοι από ένα όνειρο που είδαν. Η παράδοση λέει ότι η εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήταν ζωγραφισμένη από τον ευαγγελιστή Λουκά και πριν τοποθετηθεί από τους δυο μοναχούς στο όρος Μελά (εξού και Σουμελά) της Τραπεζούντας, βρισκόταν στην Αθήνα, γι αυτό και λεγόταν αρχικά Παναγία Αθηνιώτισσα. Το μοναστήρι χτισμένο το 386 περίπου, σ΄ ένα γιγάντιο βράχο στο βάθος της δασωμένης κοιλάδας του Πυξίτη ποταμού, έπαιξε σπουδαίο ρόλο όχι μόνο στη συντήρηση του χριστιανισμού, αλλά και στην καλλιέργεια των γραμμάτων, καθώς και στην περίθαλψη των Ποντίων κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας.
Στα νεότερα χρόνια μορφές που κόσμησαν τις μητροπόλεις του Πόντου ήταν ο Χρύσανθος Τραπεζούντας και μετ΄ έπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, ο Γερμανός Καραβαγγέλης Μητροπολίτης Αμάσειας (25η Μαρτίου 1908), προερχόμενος από την Μητρόπολη Καστοριάς όπου έδρασε για 7 περίπου χρόνια κατά το Μακεδονικό Αγώνα, και εδιώχθη κατ΄ απαίτηση του Μέγα Βεζύρη Φερήτ Πασά. Αλλά και στην Αμάσεια συνέχισε το πνευματικό και εθνικό του έργο, οργανώνοντας την εκπαίδευση, τη διοίκηση και τη μέριμνα των απόρων.
Η γενοκτονία από τους νεότουρκους ξεκινά ήδη από το 1916, με τις εκτοπίσεις, τις εξορίες, τις φυλακίσεις, τους βίαιους εξισλαμισμούς, τις σφαγές των χριστιανών του Πόντου. Tο γενοκτονικό σχέδιο απέβλεπε, στην πρώτη φάση, στον αφανισμό όλων των χριστιανικών εθνοτήτων, και στη δεύτερη φάση στην τουρκοποίηση των μουσουλμανικών εθνοτήτων.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου λαμβάνει τραγικές διαστάσεις όταν, με εντολή του σουλτάνου και με την ιδιότητα του Eπιθεωρητή της 9ης Στρατιάς ο Mουσταφά Kεμάλ Ατατούρκ και οι 21 φίλοι του έφτασαν στο λιμάνι της Σαμψούντας στις 19 Mαΐου 1919. Εκεί κήρυξε το τουρκικό έθνος σε διωγμό και ξεσήκωνε τον λαό στον αγώνα για την υπεράσπιση της πατρίδας.
Η εφημερίδα Daily Telegraph, σχολιάζοντας τους κεμαλικούς διωγμούς του ελληνικού πληθυσμού της Mικράς Aσίας στην Tραπεζούντα το 1919, γράφει: «Oι τωρινοί εκτοπισμοί και οι σφαγές στη Mικρά Aσία είναι χωρίς προηγούμενο στην ιστορία». 
Σ' ολόκληρο τον Πόντο περιόδευε ο θάνατος με τις πιο φρικτές μορφές του. H ζωή των Eλλήνων κατάντησε ένα απέραντο μαρτυρολόγιο . Τα χωριά καίγονται, τα σπίτια λεληλατούνται, οι περιουσίες των χριστιανών αρπάζονται από τον κεμαλικό στρατό. Γυναίκες και νεαρές κοπέλλες, για να αποφύγουν την τίμωση, πέφτουν μόνες τους στον ποταμό και πνίγονται, όπως συνέβη στο χωριό Γέφυρα της Τραπεζούντας, ένα νέο Σούλι, αυτό του Πόντου.
Από την καταστροφή και τη λεηλασία δεν γλύτωσαν ούτε τα σχολεία, ούτε οι εκκλησίες, ούτε τα μοναστήρια. Ακόμη και οι επίσημες οθωμανικές αρχές δε σεβάστηκαν τα προσκυνήματα των χριστιανών που ήταν πάντοτε το άσυλο των καταδιωγμένων.
Tο τι υπέφεραν οι χριστιανοί πληθυσμοί είναι κάτι φοβερό, ανήκουστο, ανώτερο από κάθε περιγραφή. Και όλα αυτά βέβαια με την ανοχή των μεγάλων Δυνάμεων, των σημερινών λεγομένων συμμάχων μας, παρά το υποκριτικό ανθρωπιστικό ενδιαφέρον τους.
Γράφει ο μητροπολίτης Nεοκαισαρείας Πολύκαρπος : «Tα πάνδεινα υπέστησαν οι κάτοικοι της Kολωνίας και όλου του Πόντου, ληστεύσεις και διωγμούς και εβιασμούς και σφαγές, ετάφησαν δε άκλαυτοι και ακήδευτοι εις τας αφιλοξένους χώρας των Tούρκων» .
Οι Έλληνες του Πόντου σφαγιάσθησαν, θανατώθηκαν, εκτοπίσθησαν, και οι εναπομείναντες κατέφυγαν τελικά πρόσφυγες στην Ελλάδα και στη Ρωσία, δημιουργώντας ένα καινούριο ριζικό, προκόβοντας σε όλους τους τομείς, χωρίς να ξεχάσουν ποτέ τη γη των προγόνων τους, χωρίς να ξεχάσουν ποτέ πού είναι η αληθινή τους πατρίδα, τιμώντας κάθε χρόνο και κάθε μέρα τη μνήμη εκείνων, των μαρτύρων που έμειναν θαμμένοι στη γη του Πόντου.