Η εορτή της κατά σάρκα Γεννήσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, τα Χριστούγεννα, αποτελεί μία από τίς μεγαλύτερες ημέρες της χριστιανοσύνης. Μαζί με το Πάσχα θεωρούνται οι κορυφαίες εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας.
«Ἡ κατά σάρκα Γέννησις τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ», αναφέρει το Συναξάρι της 25ης Δεκεμβρίου. Την ημέρα αυτή εορτάζουμε την ενανθρώπηση του Θεού Λόγου, την κάθοδο του δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος στον κόσμο. Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, ο Υιός και Λόγος του Θεού, σαρκώθηκε «ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς παρθένου»[1], προσέλαβε πραγματικά την ανθρώπινη φύση στο θεανδρικό Του πρόσωπο. Ήταν και παρέμεινε αληθινός και τέλειος Θεός, ενώ διά της ενανθρωπήσεώς Του μέσα στον χρόνο έγινε και αληθινός και τέλειος άνθρωπος, χωρίς αμαρτία, δηλαδή είναι ο Θεάνθρωπος Ιησούς. Στο πρόσωπό Του ενώθηκε η θεία φύση με την ανθρώπινη φύση και η ένωση αυτή πραγματοποιήθηκε χωρίς η μία φύση να συγχέεται με την άλλη, σε μια αρμονική ενότητα, διασώζοντας η κάθε φύση τίς δικές της ιδιότητες χωρίς μείωση ἤ αλλοίωση ή ζημία.
Ο Χριστός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα κατά τη θεότητα και ομοούσιος με εμάς κατά την ανθρωπότητα[2]. Η δε ανθρώπινη φύση του Χριστού ήταν κατά πάντα όμοια με τη δική μας, εκτός φυσικά της αμαρτίας˙ ο Χριστός ήταν αναμάρτητος. Προσέλαβε, διά των αγνών αιμάτων της Θεοτόκου, όλη την ανθρώπινη φύση –σώμα και ψυχή- παρεκτός αμαρτίας.
Ας υπογραμμίσουμε εδώ ότι, η Υπεραγία Θεοτόκος δεν κυοφόρησε τον Χριστό επειδή μύρισε έναν κρίνο! Αυτό είναι βλασφημία, ιστορικά και θεολογικά ψευδές. Ο Χριστός γεννάται εκ Πνεύματος Αγίου, γι΄ αυτό και δεν κληρονομεί το προπατορικό αμάρτημα, τη ροπή προς το κακό και το μόλυσμα της αμαρτίας.
Όμως, γιατί γίνεται το θαύμα; Γιατί άνθρωπος ο Θεός; Για να γίνει θεός ο άνθρωπος! «Ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν»[3]. Όταν πιά κανείς άλλος τρόπος δεν υπήρχε, αφού ο άνθρωπος, ο αλλοιωμένος και αλλοτριωμένος από την παρακοή, είχε ρημάξει κάθε ελπίδα να πλησιάσει ο ίδιος τον Δημιουργό του, σαν έφθασε το πλήρωμα του χρόνου, ο Υιός του Θεού γίνεται υιός του ανθρώπου, για να μεταβάλει τους υιούς των ανθρώπων σε υιούς του Θεού. Για να μάς χαρίσει την υιοθεσία, να μάς προσφέρει τη σωτηρία, να υπογράψει την καταλλαγή. Ο Θεός εγκαταλείπει την αξιοπρέπειά Του, είναι ο «ανυπερήφανος Θεός», που κατέρχεται στον κόσμο για να λυτρώσει τον υπερήφανο και αλαζόνα άνθρωπο. Κενούται, λοιπόν, η θεότητα και ανακαινίζεται η ανθρωπότητα. Ο Χριστός προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση για να την γιατρέψει. «Τό γάρ ἀπρόσληπτον, ἀθεράπευτον, ὅ δέ ἥνωται τῷ Θεῷ τοῦτο καί σώζεται»[4], δηλ. μόνο εκείνο που ενώνεται με τον Θεό, αυτό και σώζεται.
Έτσι γράφεται η σωτηρία μας, έτσι φανερώνεται η αγάπη του Θεού. Ο Χριστός γίνεται πιά η αλήθεια μας, όλη η αλήθεια για τον Θεό, αλλά και όλη η αλήθεια για τον άνθρωπο. Ο Ιησούς είναι ο σωτήρας του κόσμου, ο λυτρωτής του ανθρώπινου γένους, αλλά και ο προσωπικός λυτρωτής του καθενός ξεχωριστά. «Ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ» (Λουκ. 2,10). Η διαβεβαίωση του Αγγέλου προς τούς ποιμένες για τον προσωπικό χαρακτήρα της σωτηρίας που έφερε ο Χριστός, φανερώνει πως τώρα όλοι μπορούμε να γεφυρώσουμε το χάσμα που μάς αποξενώνει από τον Θεό –συνεπώς και από τον συνάνθρωπο. Ο αναμενόμενος Μεσσίας είναι πιά αναμεσά μας. Η προσδοκία των εθνών, η γλυκιά ελπίδα του περιούσιου λαού, το κήρυγμα των προφητών, όλα δίνουν τη θέση τους σ’ Εκείνον, που είναι η εκπλήρωση της υπόσχεσης για έναν καινούριο κόσμο και τον καθαγιασμό της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να γίνει ο άνθρωπος θεός κατά χάριν. Ο Θεός έρχεται από τον ουρανό στη γη, για να ανέβει ο άνθρωπος από τη γη στον ουρανό.
Ο Χριστός ήλθε αναμεσά μας για να στήσει και πάλι τίς γκρεμισμένες γέφυρες επικοινωνίας με τον Θεό, να αποκαταστήσει τον άνθρωπο στην αληθινή του δόξα, να φανερώσει στους ανθρώπους το θέλημα του Θεού. Ο Χριστός ταπεινώθηκε βαθιά για να μάς ανυψώσει, γεννήθηκε στον χρόνο για να υπερβούμε εμείς τον χρόνο και να αξιωθούμε την αιωνιότητα, έλαβε την ανθρώπινη φύση για να τη θεώσει. Γι’ αυτό γιορτάζουμε, χαιρόμεθα και πανηγυρίζουμε την ημέρα των Χριστουγέννων.
«Γιατί δεν ήταν προσβλητικό γι’ Αυτόν να λάβει την μορφή του πλάσματός Του. Και το πλάσμα αυτό απέκτησε μεγάλη δόξα, γιατί μέσα του εισήλθε ο Δημιουργός του! …Το θαύμα που έγινε μού προξενεί κατάπληξη. Ο προαιώνιος γίνεται μικρό παιδί, ο απρόσιτος και μοναδικός, ο ασύνθετος και ασώματος σπαργανώνεται με ανθρώπινα χέρια. Πήρε το σώμα μου και μού έδωσε το Πνεύμα Του, ώστε να με κάνει να κερδίσω τον θησαυρό της αιώνιας ζωής. Παίρνει το σώμα μου για να με εξαγιάσει, μού δίνει το Πνεύμα Του για να με σώσει» (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).
Πώς γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα;
Με την προετοιμασία μας. Να γίνει η καρδιά μας φάτνη, που θα δεχθεί τον Χριστό! Συγκεκριμένα:
- Με τη νηστεία. Μπορούμε να ρωτήσουμε τους Ιερείς μας σχετικά. Ας δείξουμε ιδιαίτερη προσοχή στο γεγονός ότι και η παραμονή των Χριστουγέννων είναι ημέρα νηστείας
- Με την μετάνοια και την εξομολόγηση. Καθαρίζουμε την ψυχή μας από όλα τα βάρη, με το ιερό Μυστήριο της Εκκλησίας μας.
- Με το περιορισμό των παθών και ιδιοτροπιών μας. Αυτή είναι η αληθινή νηστεία. Να συγχωρέσουμε. Να μην κατακρίνουμε. Να αφήσουμε στην άκρη έχθρες και φιλονικίες. Να μιλήσουμε με όσους ακόμη κρατούμε «κακία».
- Με την έμπρακτη αγάπη, την φιλανθρωπία προς τους αδελφούς μας που έχουν ανάγκη.
- Με τη συμμετοχή μας στη Θεία Λειτουργία την ημέρα των Χριστουγέννων για να κοινωνήσουμε την ημέρα της μεγάλης εορτής!
«Χριστός γεννᾶται!» ψάλλει η Εκκλησία μας κι όχι «εγεννήθη». Αυτό το «γεννάται» δηλώνει «μια καινούργια γέννηση του Χριστού μέσα μας: Τώρα, αυτή τη στιγμή "γεννάται" ο Χριστός, ετοίμασε το σπήλαιό σου -λέγει στον καθένα μας- διώξε από μέσα σου κάθε αμαρτωλή σου πράξη ή σκέψη και τρέξε να Τον προϋπαντήσεις. Υψώσου από την γη κι από τα γήινα, για να δώσεις την αγάπη σου όλη σ’ Εκείνον, που κατεβαίνει τώρα στην γη για σένα. Αν δεν έχεις τίποτ’ άλλο να Του προσφέρεις για δώρο, όπως οι μάγοι κι οι ποιμένες, βγάλε από πάνω σου τις αμαρτίες και πρόσφερέ τις –θ’ αδειάσει έτσι ο τόπος «ἐν τῷ καταλύματι» σου, για να φιλοξενήσεις τον Ερχόμενον ως νήπιον. Μην αργείς και μην αναβάλλεις, τώρα "Χριστός γεννᾶται", τώρα υποδέξου Τον στη φάτνη της ψυχής σου…»[5].
Έχουμε απόλυτη ανάγκη να γιορτάσουμε αληθινά Χριστούγεννα, να γιορτάσουμε Χριστούγεννα μαζί με τον Χριστό. Ο Θεός κατέβηκε μέχρι τον άνθρωπο, ώστε ο άνθρωπος να ανυψωθεί μέχρι τον Θεό. Πρέπει να ζήσουμε την Σάρκωση. Πρέπει να ανέβουμε. «Χριστός ἐπί γῆς, ὑψώθητε!» Να συνειδητοποιήσουμε πως ο Ιησούς είναι το έσχατο όριο της ιστορίας, αλλά και ο σκοπός της προσωπικής μας περιπέτειας. Πως μέσα στο Ναό, στην Εκκλησία, είναι το θεόκτιστο Σπήλαιο όπου ο Θεός γεννάται και ο άνθρωπος αναγεννάται. Πώς εδώ, μόνον εδώ, στην Εκκλησία, ο Ιησούς χαρίζει την λύτρωση στις ψυχές των ανθρώπων.
Να λοιπόν, είναι μπροστά μας ο δρόμος πρός την Βηθλεέμ. «Τό ἀπ’ αἰῶνος ἀπόκρυφον καί Ἀγγέλοις ἄγνωστον μυστήριον»[6] τελεσιουργείται στα πνευματικά βάθη της ψυχής κάθε πιστού! «Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί, ποῦ ἐγενήθη ὁ Χριστός», ψάλλει η Εκκλησία μας. Ας ακολουθήσουμε τις συμβουλές της μητέρας μας Εκκλησίας, η οποία μυσταγωγικά μάς οδηγεί να κατανοήσουμε τα μυστήρια του Θεού. Ας προετοιμασθούμε κατάλληλα όλες αυτές τις ημέρες και ας αξιωθούμε να προσκυνήσουμε «τον Παλαιό των ημερών που έγινε Βρέφος για χάρη μας, τον καθήμενο σε ουράνιο θρόνο υψηλό που τοποθετήθηκε σε φάτνη, Εκείνον που έσπασε τα δεσμά της αμαρτίας και τώρα τυλίγεται με τα σπάργανα, επειδή αυτή είναι η θέλησή Του» (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος).
Απολυτίκιο των Χριστουγέννων
«Ἡ Γέννησίς σου Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ τό φῶς τό τῆς γνώσεως˙ ἐν αὐτῇ γάρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες ὑπό ἀστέρος ἐδιδάσκοντο˙ σέ προσκυνεῖν τόν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης καί σέ γινώσκειν ἐξ ὕψους ἀνατολήν Κύριε δόξα σοι!»
Δηλαδή:
«Η Γέννησή σου, Χριστέ και Θεέ μας, φανέρωσε στον κόσμο το φως της γνώσης της αληθινής˙ απ’ αυτή την γνώση και σοφία οδηγημένοι εκείνοι (δηλ. οι μάγοι), που μέχρι τότε τ’ αστέρια λάτρευαν, διδάχθηκαν να προσκυνούν Εσένα, τον Ήλιο της δικαιοσύνης˙ και την ανατολή που από τους ουρανούς ανέτειλε να δουν στο πρόσωπό Σου˙ Κύριε, ας είσαι χιλιοδοξασμένος!»
Αρχιμ. Συμεών Βενετσιάνος (Χριστούγεννα 2025)
[1] όπως ομολογούμε στο Σύμβολο της πίστεώς μας
[2] Γ΄ Οικουμενική Σύνοδος, Έφεσος, 431 μ.Χ.
[3] Μεγάλου Αθανασίου, Β.Ε.Π.Ε.Σ. 30, 119
[4] Γρηγορίου του Θεολόγου, Επιστολή 101, MPG 37, 181C.
[5] Π. Β. Πάσχου, Έρως Ορθοδοξίας, σελ. 24, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος
[6] Θεοτοκίον, ήχος δ΄
